<p></p> <div class="a-section a-spacing-small a-padding-base"> <h3>Un mot de l'auteur</h3> <div class="a-section a-spacing-small a-padding-small"> <p>Kendal Nezan, né en 1949 dans le Kurdistan turc, est physicien et préside l'Institut kurde de Paris, fondation reconnue d'utilité publique. <br /><br /> Alain Rey, lexicographe et linguiste né en 1928, dirige les dictionnaires étymologiques et historiques de la langue française aux éditions Le Robert.</p> </div> <h3>Biographie de l'auteur</h3> <div class="a-section a-spacing-small a-padding-small">Kendal Nezan, né en 1949 dans le Kurdistan turc, est physicien et préside l'Institut kurde de Paris, fondation reconnue d'utilité publique. Alain Rey, lexicographe et linguiste né en 1928, dirige les dictionnaires étymologiques et historiques de la langue française aux éditions Le Robert.</div> <div class="a-section a-spacing-small a-padding-small"></div> </div> <hr /><p></p> <p><span> Ce dictionnaire est unique. Elaboré pendant une trentaine d'années par une équipe internationale de l'Institut kurde de Paris sur la base d'un premier manuscrit de Kamuran A. Bedir Khan, qui fut professeur de la langue et de la civilisation kurdes à l'École des langues orientales, il réunit les vocabulaires des trois principaux dialectes kurdes - kurmancî. soranî, zaza - ainsi qu'une quantité de mots issus des parlers provinciaux collectés auprès des Kurdes immigrés, anciens bergers, agriculteurs, instituteurs, artisans ou commerçants.<br /><br />Il témoigne de la permanence d'une langue malmenée par l'Histoire qui, malgré l'absence d'un État unificateur et protecteur et la division du Kurdistan, continue d'être pratiquée par la grande majorité des quelque 40 millions de Kurdes d'Irak, d'Iran, de Turquie et de Syrie ainsi que dans les communautés kurdes d'Europe, du Caucase, d'Asie centrale et du Liban. Les médias sociaux et les chaînes de télévision satellitaire Qui ne connaissent pas de frontières, lui assurent une nouvelle dynamique.<br /><br />Avec ses 85 000 entrées exemplifiées par des dizaines de milliers de citations, d'idiomes et de proverbes, l'ouvrage s'impose d'emblée comme la référence pour l'ensemble des locuteurs de la langue kurde, en premier lieu pour ceux qui veulent apprendre le français. Il fournit aux communautés francophones de France et d'Europe, du Québec et d'ailleurs, et à tous ceux qui s'intéressent à la langue kurde, un tableau fidèle du vocabulaire vivant, populaire et littéraire du kurde dans sa diversité géographique et dialectale, un outil pour une meilleure compréhension de la culture kurde dans sa pluralité. Il est le dictionnaire kurde bilingue le plus complet à ce jour. </span></p>

<p>Her çil jimarên Kurmancî, “rojnameya taybetî ya Enstîtuya kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravayê kurmancî” bi hev re tevî ferhengokeke bi kurdî-tirkî-fransizî-îngilîzî hatin çapkirin. “Kurmancî”ya ku wek weşanek herî girîng a ilmî tê qebûlkirin ji 1128 rûpelan pêk tê, di ebatê A4 de ye, 8 rûpelên wê rengîn in, li ser kaxeta spî hatiye çapkirin û bi çermê reş û bordo hatiye cildkirin.</p> <p>Kendal Nezan, Serekê Enstîtuya kurdî ya Parîsê di pêşgotinê de pirsên sereke ji bo rewşenbîrên kurd, wiha nîşan dide: dewlemendiyên zimanê kurdî çawa bên parastin û bigihin nifşên nû? Kurd çawa, tevî hebûna devokên cihê jî, bi nivîskî an bi axaftinê ji hevûdu baştir dikarin fam bikin? Kurdî çawa dikare dewlemend bibe ku pê hest û meremên kurdên nûjen û xwenda yên sedsala XXIan jî îfade bibin? Û xebata “Kurmancî” wekî destpêka bersivdana van pirsan dibîne: berhevkirina devokan, zelalkirina bingehên rastnivîsîna zimên, çêkirina peyvên nû ji bo warên jiyana îroyî.</p> <p>Kendal Nezan diyar dike xebateke wisa divê ku karê Akademiya Ziman a dewleteke kurdî be: “Lê kes nizane ewê kengê dewleteke kurdî ya neteweyî çê bibe û ta wê demê ewê kurmancî bikeve çi rewşê. Lewra, hin rewşenbîrên kurd ên li dora Enstîtuya kurdî civiyayî biryar dan ku salê du caran, her carê ji bo hefteyekê bicivin û li ser pirsên kurmancî bixebitin, û di vê xebatê ji berhemên berê, nexasim ên Mîr Celadet û Kamiran Bedirxan û yên Kurdistana başûr jî kelk bigrin. Li gora mecalan me xwast kesên ku bi pirsên zimên mijûl bûne an devoka navçeya xwe baş dizanin an pisporiyeke wan a taybetî heye vexwînin van civînan û ji hemû navçeyên kurmancîaxêv beşdar hebin. Beşdar ji çend welatên ewropî tên û bi hev re qasî deh zimanên biyanî dinasin.”</p> <p>Her du civînên pêşî di 1987an de li bajarê Barselona, paytexta Katalonyayê çêbûn. Piştî çend civînan li Bruksel, Berlîn, Loland (Danîmarka), Dihok û Parîsê, beşdar, ku bi piranî li Swêdê dimînin, çêtir dîtin ku êdî ji şeş mehan carekê li Swêdê, li girava Biskops Arnöyê, bicivin. Berhemên her civînê di hejmareke taybetî de tên weşandin.</p> <p>Beşdarên civînan û herêmên ku jê ne ev in:Khosrow ABDULLAHÎ (Selmas), Salih AKIN (Xerzan), Mustefa AYDOGAN (Mêrdîn), Kazim BABA (Dersim), Rûken BAGDU-KESKÎN (Stembol), Lutfî BAKSÎ (Xerzan), Mahmûd BAKSÎ (Xerzan), Rojen BARNAS (Diyarbekir), Muzaffer BEGZADE (Şikakan), José BERTOLINO (Parîs), Abdullah Emîn BÊTASÎ (Behdînan), Husên BINAVÎ (Berwarîbala), Joyce BLAU (Parîs), Salim ÇELIKER (Diyarbekir), Ordixanê CELÎL (Sankt Petersbûrg), Firat CEWERÎ (Nisêbîn), Nûra CEWERÎ (Rewan), Xelîl DIHOKÎ (Dihok), Egîd DIJWAR (Bişêrî), Ehmedê DIRIHÎ (Çewlîg), Mistefa DÜZGÜN (Dêrsim), Emîn EBDO (Şengal), ELÎŞÊR (Wan), Samî ERGOŞÎ (Barzan), Derwêş FERHO (Mêrdîn), Cewher FETAH SEÎD (Hewlêr), Ebdulsetar FETTAH (Dihok), Rojan HAZIM (Hekarî), Ebdulsetar HEMÎD (Berwarîbala), Fawaz HUSÊN (Amûd), Mihemed Siddîq ÎMAMÎ (Behdînan), D. ÎZOLÎ (Dêrsim), Musa KAVAL (Hekarî), Hemîd KILIÇASLAN (Mêrdîn), Michael L. CHAYET (Washington), Mahmûd LEWENDÎ (Qerejdax), Emîn NAROZÎ (Batman), Letîf NÊRWEY (Nêrwey), Kendal NEZAN (Diyarbekir), Selam NÛMAN (Qamişlo), Fadil OMER (Dihok), Cemal ONURSAL (Cizîr), Enwer OSMAN (Hewlêr), Ferhad PÎRBAL (Hewlêr), Edîb POLAT ( Diyarbekir), Ali RETABÎ (Silêmanî), S. RÊWING (Sêrt), Huseyin SADO (Hesiçe), Ferhad ŞAKELÎ (Kerkûk), Hiner SALIM (Behdînan), Zinar SORAN (Dêrik), Sahîn B. SOREKLÎ (Koban), Selîm Îsmail ŞEHBAZ (Dihok), Behrûz ŞUCAÎ (Kortol), Newzad ŞUKRÎ (Dihok), Mehmed TANRIKULU (Diyarbekir), Mueyîd TEYÎB (Dihok), Mehmed UZUN (Siwêrek), Zinarê XAMO (Wêranşar), Têmûrê XELÎL (Rewan), Evîn YALÇIN (Diyarbekir), Yücel YEŞÎLGÖZ (Dêrsim), Memo YETKIN (Semsûr), Veysî ZEYDANLÎ (Bedlîs), Zeynelabidîn ZINAR (Batman), Reşo ZÎLAN (Agirî).</p> <p>Kurmancî berhema xebata van 20 salan e û wek kitêba jimare 320, di nav weşanên Avesta de derket.</p>

<p>Pouloupig, ce dico  de poche bilingue comporte un total de 9000 mots et traductions. Le vocabulaire est celui de la langue usuelle d'aujourd'hui.</p> <p>La prononciation est indiquée en phonétique pour les deux langues..On y trouvera une présentation historique et linguistique des deux langues (du kurde en français et du français en kurde) ainsi qu'un certain nombre de noms propres (toponymes) utiles à ceux qui s'intéressent à la culture et à la géographie du  Kurdistan.Le kurde est une langue indo-européenne de la branche des langues iraniennes occidentales. Il est parlé par 44 millions de personnes. Le Kurdistan est divisé entre quatre états : l'Iran, l'Iraq, la Syrie et la Turquie. On estime à cinq millions la diaspora kurde installée en Europe occidentale.</p> <p>Collection Pouloupig</p>

<p style="text-align:justify;"><strong>Méthode de kurde - Sorani -<br /><br /></strong>Cette méthode est une introduction au kurde sorani parlé dans une vaste région qui s'étend de la province d'Erbil (Hewlêr) à l'ouest jusqu'aux confins septentrionaux de la province de Kermanchah à l'est. Le kurde est la langue véhiculaire de plus de vingt-cinq millions d'homems et de femmes qui vivent sur un territoire contigu, divisé entre la Turquie, l'Iran, l'Irak et la Syrie. De nombreuses et importantes communautés kurdes vivent dans les principales métropoles du Moyen-Orient. Plus de 850.000 Kurdes sont aujourd'hui installés en Europe et aux Etats-Unis d'Amérique.</p> <p></p> <hr /><p><strong>Remerciements</strong></p> <p style="text-align:justify;">Ce Manuel est une réédition de l'ouvrage publié en 1980(1). La première édition avait bénéficié de nombreuses remarques faites par Gilbert Lazard et des études de D.N. MacKenzie. Nous tenons à dire ici tout ce que notre travail doit à ces deux savante). Nous avions également bénéficié de l'érudition de notre regretté ami Abdul Rahman Ghassemlou qui a enseigné de 1976 à 1978 à l'Institut National des Langues et Civilisations Orientales.</p> <p style="text-align:justify;">Je remercie sincèrement Khani Mohammed qui a assumé la tâche ingrate de la composition de l'ouvrage, ainsi que Sergi Bassols et Barzan Faraj qui ont pris la peine de relire le texte en signalant diverses erreurs. Un grand merci à Mohamad Hassan qui a eu la patience de mettre en page ce Manuel.</p> <p style="text-align:justify;">Nous exprimons enfin notre reconnaissance à l'Institut kurde de Paris et à l'équipe de recherche 'Monde Iranien" du Centre National de la Recherche Scientifique et à son directeur Bernard Hourcade qui nous ont encouragée et prodigué une aide constante.</p> <p align="right"><strong>Joyce Blau</strong></p> <p>(1) Manuel de kurde, dialecte sorani, Institut d'Etudes Iraniennes de l'Université de la Sorbonne Nouvelle, Documents et Ouvrages de Références, n° 2, Librairie Klincksieck, Paris 1980, 287 p.</p> <p>(2) Nous avons tenu compte, autant que possible, dans cette nouvelle édition du Manuel des remarques que D.N. MacKenzie avait faites dans son compte-rendu paru dans le B.S.O.A.S., vol. 44, Part 2, 1981, pp. 173-174.</p>

<p>Dans le Berger kurde, Ereb Şemo, avec beaucoup de naturel et de simplicité et non sans poésie, nous fait connaître, dans les détails de tous les jours, la vie au grand air des tribus nomades. On ne lira pas ces récits sans émotion ni non plus sans intérêt, d'autant plus que ces coutumes séculaires ont pratiquement disparu dans la majeure partie du Kurdistan.</p>

<p><strong>Hawar, cild 1, hejmar 1 - 23<br /><br />Celadet Alî Bedir-Xan<br /><br />Nûdem</strong><br /><br />Xwedî û berpirsiyarê Hawarê Celadet Ali Bedir-Xan di sala ı897an de li Stenbolê hatiye dinyayê. Ew kurê Emîn Alî Bedir-Xan û birayê Kamiran û Sureya Bedir-Xan e. Di warê siyasî, kulturî û edebî de, rola Celadet û malbata wî mezin e. Malbata Celadet ku bi têkoşîna xwe ya ji bo avakirina Kurdistan navdar e, piştî avakirina cumhûriyeta Tirkiyeyê, ji aliyê karbidestên cumhûriyetê ve tê surgun kirin. Bavê Celadet, Emîn Alî û birayê wî Sureya li Misrê bi cîh dibin û Celadet û birayê xwe Kamiran jî ji bo xwendine diçin Almanyayê. Celadet li Almanyayê doktoraya xwe ya huqûqê dike û di salên sihî de vedigere Şamê. Şam hingî di destan fransizan de ye. Celadet li wir dest bi takoşîna kurdayetiyê dike û dibe yek ji pêşengên tevgera Xoybûnê ya girîng. Piştî ku serîhildana Agiriyê têk diçe, Celadet Bedir-Xan destê xwe ji siyasetê dikişîne û xwe bi hemî hêza xwe dide kultur û edebiyatê. Ew di sala 1932an de dest bi weşandina kovara Hawarê dike. Ji sala 1932an heta 1943an 57 hejmarên Hawarê derdikevin. Ji bilî kovara Hawarê jî wî ji nîsana 1942an heta adara 1945an bi navê Ronahiyê kovareke din derxistiye. Ev kovara ha jî xwerû bi kurdî bû û li ser hev 28 hejmar derketine. Ji bilî kovarên Hawar û Ronahiyê Celadet Bedir-Xan ev pirtûkên ha jî nivîsandine: Elîfba kurdî, Rêzimana kurdî, Ferhenga kurdî, Rêzana elfabeya kurdî, Rûpeline Elfabê, Dibaca Mewlûdê, Dibaca Nivêjên Êzdiyan, Mektûb ji Mustefa Kemal paşa re, Ji mesela Kurdistanê, wergera çîroka Conî û Cimêma û bi dehan nivîs û gotarên çapkirî û neçapkirî... Herweha Celadet Bedir-Xan digel birayê xwe Kamiran bi riya weşanên Hawarê bi dehan pirtûk pêşkêşî pirtûkxaneya kurdî kirine. Celadet Bedir-Xanê ku ji bilî navê xwe li dor deh navên din jî bi kar anî ye, di 15. 7. 1951ê de mîna gelek pêşeng û rewşenbîrên kurdan, ji welatê xwe dûr, li Sûriyê wefat kir. Ew niha li goristaneke Şamê veşartî ye.</p>

<p><strong>Hawar, cild 2, hejmar 24 - 57<br /><br />Celadet Alî Bedir-Xan<br /><br />Nûdem</strong><br /><br />Xwedî û berpirsiyarê Hawarê Celadet Ali Bedir-Xan di sala ı897an de li Stenbolê hatiye dinyayê. Ew kurê Emîn Alî Bedir-Xan û birayê Kamiran û Sureya Bedir-Xan e. Di warê siyasî, kulturî û edebî de, rola Celadet û malbata wî mezin e. Malbata Celadet ku bi têkoşîna xwe ya ji bo avakirina Kurdistan navdar e, piştî avakirina cumhûriyeta Tirkiyeyê, ji aliyê karbidestên cumhûriyetê ve tê surgun kirin. Bavê Celadet, Emîn Alî û birayê wî Sureya li Misrê bi cîh dibin û Celadet û birayê xwe Kamiran jî ji bo xwendine diçin Almanyayê. Celadet li Almanyayê doktoraya xwe ya huqûqê dike û di salên sihî de vedigere Şamê. Şam hingî di destan fransizan de ye. Celadet li wir dest bi takoşîna kurdayetiyê dike û dibe yek ji pêşengên tevgera Xoybûnê ya girîng. Piştî ku serîhildana Agiriyê têk diçe, Celadet Bedir-Xan destê xwe ji siyasetê dikişîne û xwe bi hemî hêza xwe dide kultur û edebiyatê. Ew di sala 1932an de dest bi weşandina kovara Hawarê dike. Ji sala 1932an heta 1943an 57 hejmarên Hawarê derdikevin. Ji bilî kovara Hawarê jî wî ji nîsana 1942an heta adara 1945an bi navê Ronahiyê kovareke din derxistiye. Ev kovara ha jî xwerû bi kurdî bû û li ser hev 28 hejmar derketine. Ji bilî kovarên Hawar û Ronahiyê Celadet Bedir-Xan ev pirtûkên ha jî nivîsandine: Elîfba kurdî, Rêzimana kurdî, Ferhenga kurdî, Rêzana elfabeya kurdî, Rûpeline Elfabê, Dibaca Mewlûdê, Dibaca Nivêjên Êzdiyan, Mektûb ji Mustefa Kemal paşa re, Ji mesela Kurdistanê, wergera çîroka Conî û Cimêma û bi dehan nivîs û gotarên çapkirî û neçapkirî... Herweha Celadet Bedir-Xan digel birayê xwe Kamiran bi riya weşanên Hawarê bi dehan pirtûk pêşkêşî pirtûkxaneya kurdî kirine. Celadet Bedir-Xanê ku ji bilî navê xwe li dor deh navên din jî bi kar anî ye, di 15. 7. 1951ê de mîna gelek pêşeng û rewşenbîrên kurdan, ji welatê xwe dûr, li Sûriyê wefat kir. Ew niha li goristaneke Şamê veşartî ye.</p>

<p>Abdurrahman Durre</p> <p>AVESTA BASIN YAYIN</p> <p>Gele Kurd, ji nijada gelen Hindu-Ewrupayi, beşa İrani ye, yek ji gelen esıl u kevnare ye Mezopotamya, koma Zaxrosi ye. Ew gelen ku, bi nave Goti, Gutiı, Cutı, Qarti, li herema çiyaye Zaxrose, neziki 3 hezar sal beriya Milade xuya bune, di salen 2649 bz. Da, erişen ser Sumer u Akadan kirine; neziki 25 qral u hukumdar je rabune, imparatoriya Gutı damezirandine; qrale wane dawi, bi nave Tirigan buye. Ku teqriben di salen 2500-2574 bz. Da, ji ceng u şerr kişiyane herema çiyaye Zaxrose; di 1800 bz. Da, bi Kasitan ra bune yek u eriş dane Babile; bi Asuri yan ra ji, şerr u cengen pirr mezin u giring kirine..</p>

<p></p> <p><strong>Şerha dîwana Ehmedê Xanî: felsefe û jiyana wî</strong></p> <p style="text-align:justify;">Feylesofê namidar, Eflaton (Platon / 427-347 b.m.) dibêje: ku "şî'r reng û rewşekî wehy û îlhama îlahîye, ji mebde' û mîsalekî rûhanîye, siroştî û wicdanîye."<br /><br /> Ku ew jî yanê: "şî'r nerx û rûmetekî hunerîyê herî bi qîmet û giranbihaye, bi taybetî şî'ra 'erûzî, ku walatir û balatirê hemî cûrên wî hunerê wala û balaye»;<br /><br /> Şî'r û helbesteyên Xani jî, Gewherên bê hembtayên wî hunerê hêjane, durrên yektayên wê derya bê payan û bê ser û pa ne. Ku ew jî yanê : "Ehmedê Xanî, pîrê neteweyê wêjeya kurdî ye, seyda û mamostayê wî ye"<br /><br /> Ji wan dem û dewranên geş û xweş û cuwanên ku me di bihişta war û zozanên Kurdistanê da borandin; dema şagirtî û feqitî û talibîtîya me (xwendin û tehsîla me ya destpêkî û navînî û bilind) di wan medrese û zanîngehên wê yên pîroz da (15-16 sal), dema mamostatî û seydatîya me ya ji wan pîrozegahên 'ezîz ra. (ku ewî jî, 10-11 salan dewam kir)...</p>