<p style="text-align:justify;">"Di dinyayê de hertişt gora şrûtên dorberê xwe pêk tê. Merivên rêber, serok û senatkarên mezin jî gora hewceyên zeman û mekan derdikevin, dighên. Miletê me şairek mîna Cegerxwîn derxist, ji ber ku Kurdistan hewcedari wî bû. Ew nêzîkî dused sal in ku Kurdistan dikele, bo azadî ceng û şer dike û tê pelixandin. Gelê me hewcedarî dengekî bilind bû; Cegerxwîn bû ew deng; wî di şiêrên xwe da gilî û gazinên, hêvî û daxwazên gelê me ani ser zmên û bilind kir. Bona vê yekê, gelê me jî ji wî ra xwedî derket, dengê wî bû dengê gel...<br /><br />"Şiêrên Cegerxwîn, îro li çar alî Kurdistanê di bajar û gundan da, di kom û mezran da di dest miellîman û melan, di dest mezin û xort û zarokan da ne. Raman û daxwazên wî bi vi awayî rû û can digrin, xurt dibin û di riya azadiya gel da rolek mezin dilîzin."<br /><br /></p> <p style="text-align:right;"><strong>Kemal Burkay</strong></p>

<div style="margin:0px 0px 10px;padding:0px;border:0px;"> <div style="margin:0px 0px 10px;padding:0px;border:0px;">Rastnivîsîn, qayîdeyên zimanê nivîsînê dîyar dike û rê li ber tevlihevîyan digire. Kurmancîya nivîskî, li gor demên berê, îro di gelek warên jîyanê da dihê bikaranîn û pêwîstîya wê bi rêbereka rastnivîsînê heye.</div> <div style="margin:0px 0px 10px;padding:0px;border:0px;">Ji bo nivîsîneka baş, birêkûpêk, fambar û herweha ji bo berlêgirtina tevlihevî û sergêjîyan, qayîdeyên zelal şert in. Lewra gava ku qayîdeyên rastnivîsînê yên li ser bingehên navbirî hebin, xwendin hêsantir û zelaltir dibe û rê li ber têgihîştinên şaş venabe.</div> <div style="margin:0px 0px 10px;padding:0px;border:0px;">Weqfa Mezopotamyayê, di bin banê xwe da bi beşdarîya gelek zimannas û lêkolînerên kurd, Komxebata Kurmancîyê ava kirîye. Ev pirtûk, bi hewildana Weqfa Mezopotamyayê, ji alîyê vê Komxebatê ve, di du salan da hatîye amadekirin.</div> </div>

<p><strong>Knut Hamsun</strong>, di 4'ê tebaxa 1859’an de, li bajarê Lomê tê dunyayê. Dema ku malbata wî koç dike Bakurê Norwecê, ew hê 4 salî ye. Ji ber neçartiya malbatê. ew li ba apê xwe mezin dibe. Sala 1888’ê demeke nû ye ji bo Knut Hamsun. Romana wî ya bi navê Birçî di vê salê de derdikeve û di dinya lîteratûrê de dengekî nûjen derdixe. Piştî vê di demeke kurt de romanên Nepenî û Pan derdikevin. Di sala 1898’ê de Vîktoriya derdikeve.<br /><br /> Di 1920’î de bi romana Markens Grode Knut Hamsun xelata lîteraturê digire. Îcar jîyaneke nû heye, ew mirovên kûvî yên daristanan, motîvên romantîka mezin ên mirovê xwezayê di şiklên nû de ne. Knut Hamsun hetanî mirina xwe (1952) jî li nêzikî bajarê Grîmstadê, dijî. Di vê romanê de jî Knut Hamsun bi şêweyekî hestdar hewl dide ku peywendîyên di navbera mirov û xweristê de û rota xweristê di peydakirina çareseriyan de bo asteng û têkçûnên derûnî yên mirovan ronî bike.</p> <p><strong>Pan<br /></strong><br /> Di van rojên dawî de ez li ser roja ebedî ya havîna Nordlandê ponijîm û ponijîm. Ez li vir rûniştime û li ser holika ku ez tê de dijîm û li ser daristana li paş holikê diramim û min xwe daye nivîsandina li ser wê, tenê ji bo xatirê gêwlê xwe û ji bo kurtkirina demê. Dem li ber xwe dide, weku ez dixwazim zû bi zû derbas nabe, tevî ku ne xema min e û ez jîyana herî bi kêfjî dijîm. Ez bi hertiştî bi têkûziyê razî me û sî salên min tu sal nînin. Çend roj berê min ji devereke dûr cotek perikên çûkan girtin, ji keseke ku ne pêwîst bû wan bişîne; tenê du perikên kesk li pelê kaxezeke tackirî ya posteyê pêçandî û bi mohreke girtî. Dîtina du perikên kesk ên weha ehrîmanî ez kêfxweş kirim. Wekî din tu tiştê ku min biêşine nîne, ji bilî werma ku carnan di lingê min ê çepê de peyda dibe. Ew piştî birîna derbeke kevn, ku ev demeke dirêj e baş bûye, çêbûbû.</p>

<p><strong>Mirovên hejar<br /></strong></p> <p style="text-align:justify;">"Edîtorê Mîlanoyî yê ku wergera îtalyanî ya Mirovên Hejar çapkiriye dîbêje ku ev berhem ji bo hemî gelan hatiye nivîsîn, rast e, xebera wî ye. Ez nizanim ku wê pirtûk ji alî herkesî ve bê xwendin an na, lê mîn ew ji bo herkesî nivîsandiye. Mirovên Hejar, çendî ji bo Îspanya, Fransa, Îrlanda hatibe nivîsîn ewende jî ji bo Brîtanya, îtalya, Almanya û hwd; çawa ji bo împeretoriyên ku li ser milên hejaran hatine avakirin hatiye nivîsîn wiha jî ji bo komarên koledar hatiye nivîsîn. Pirsên civakî sînoran nas nakin. Birînên mirovayetiyê, ew birînên bêsînor ku hemî rûdinyê digrin, li xetên sor an hêşîn ên nexşeyan ho venadin, ranawestin qet. Li her ciyekî ku nîjada mirov nezan û bêhêvî ye, jin ji bo nan xwe difiroşe, zarok ji ber peydenekirina pirtûkeke perwerdekirinê û agirekî germ êşê dikşîne, Mirovên Hejar li derî dixe û wiha dibêje: Ez ji bo we têm, derî vekin li min.<br /><br />Di vê saeta ewende tarî ya şaristaniyetê ku em tê de dijîn, navê hejar, mirov e; ev mirov li hemî îqliman di ber ruh de ye û bi hemî zimanan dinale."</p> <p style="text-align:right;"><strong>Victor Hugo</strong></p>

<p style="text-align:justify;"><strong>Méthode de kurde - Sorani -<br /><br /></strong>Cette méthode est une introduction au kurde sorani parlé dans une vaste région qui s'étend de la province d'Erbil (Hewlêr) à l'ouest jusqu'aux confins septentrionaux de la province de Kermanchah à l'est. Le kurde est la langue véhiculaire de plus de vingt-cinq millions d'homems et de femmes qui vivent sur un territoire contigu, divisé entre la Turquie, l'Iran, l'Irak et la Syrie. De nombreuses et importantes communautés kurdes vivent dans les principales métropoles du Moyen-Orient. Plus de 850.000 Kurdes sont aujourd'hui installés en Europe et aux Etats-Unis d'Amérique.</p> <p></p> <hr /><p><strong>Remerciements</strong></p> <p style="text-align:justify;">Ce Manuel est une réédition de l'ouvrage publié en 1980(1). La première édition avait bénéficié de nombreuses remarques faites par Gilbert Lazard et des études de D.N. MacKenzie. Nous tenons à dire ici tout ce que notre travail doit à ces deux savante). Nous avions également bénéficié de l'érudition de notre regretté ami Abdul Rahman Ghassemlou qui a enseigné de 1976 à 1978 à l'Institut National des Langues et Civilisations Orientales.</p> <p style="text-align:justify;">Je remercie sincèrement Khani Mohammed qui a assumé la tâche ingrate de la composition de l'ouvrage, ainsi que Sergi Bassols et Barzan Faraj qui ont pris la peine de relire le texte en signalant diverses erreurs. Un grand merci à Mohamad Hassan qui a eu la patience de mettre en page ce Manuel.</p> <p style="text-align:justify;">Nous exprimons enfin notre reconnaissance à l'Institut kurde de Paris et à l'équipe de recherche 'Monde Iranien" du Centre National de la Recherche Scientifique et à son directeur Bernard Hourcade qui nous ont encouragée et prodigué une aide constante.</p> <p align="right"><strong>Joyce Blau</strong></p> <p>(1) Manuel de kurde, dialecte sorani, Institut d'Etudes Iraniennes de l'Université de la Sorbonne Nouvelle, Documents et Ouvrages de Références, n° 2, Librairie Klincksieck, Paris 1980, 287 p.</p> <p>(2) Nous avons tenu compte, autant que possible, dans cette nouvelle édition du Manuel des remarques que D.N. MacKenzie avait faites dans son compte-rendu paru dans le B.S.O.A.S., vol. 44, Part 2, 1981, pp. 173-174.</p>

<p><span><strong>Mewlûdê Nebî</strong><br /><br />Mela Ehmedê Xasî </span><span>û </span><span>Mewlûdê Nebî</span></p> <p><span>Mewlûdê Nebî, bi ziwanê Kurdî bi zaravayê Zazakî (Dimilkî) bi destê Mela Ehmedê Xasî hamew nûştişî. Di 25'ê aşmê Adarî 1315 (1899) de çarsey hebe di Çapxaney Litografya sûkê Di­yarbekirî de hamey çapkerdişî.</span></p> <p><span>La mixabin ma derbarey jiyanê Xasî de zaf çîke nêzanê. Zanayîşo ku ma der û dor ra û kowara Hêvî ra giroto; Mela Ehmedê Xasî serrê 1867 - 1868 de dewê Hezanî de hamew dinya. Hezan enka di navçey Pêşêkevirî de, dewêka gird a û eyro nehya wa, a dewe girêdayê Lice ya.</span></p> <p><span>Namey pi Mela Ehmedê Xasî, Mela Hesen o. Ehmedê Xasî pî xu hete dest bi wendiş kerd. Badê wendişê xu yê dewe feqîtî kerde û wendişê medresan berdewam kerd, wendişê xu yo peyîn zî Diyarbekir de temam kerd û îcazey xu mifrî Diyarbekrî Hecî Îbrahîm Efendî hete girot. Demêke bî miftî Licey. 1909 Melayê Xasî Diyarbekir ra surgunê Rodos -a ku deryayê sipî de wa- kerdo. Ehmedê Xasî 18.2.1951 di dinyay xu bedelnawa (şiyo remet).</span></p> <p><span>Ehmedê. Xasî di ê demi û ê rewşî de ronakbîr, 'alim û we­latparêzêkew germ bî. Neslê Xasî rayew keyna û nevî yê estê. Gorey vatişanê kesê ku ew nas kerdêne zehf eserê cê biyê. Ê badê wefatê cê ra tersê dewlete ra hamey veyşnayişî. Eyro zî ş'irê cê bi Tirkî, 'Erebî, Kurdî (Kurmancî) şarî miyan de estê. Ez wazena enî ş'îranê Xasî ra diheban zî wendoxan ré pêşkêŞ bikerî. Xasî, bi ziwanê Tirkî, 'Erebî, Farisî, û Kurdî (Kurmancî - Zazakî) zanayne.</span></p> <p><span>Mewlûdo ku Xasî bi herfanê 'Erebî nûşto, ma bê ku bedelnayîş tede virazin, ma bi herfanê latînî nûşt, la bi tevlî ku gelêke hevalan zî hetê ma kerd, ma kowara Hêvî ra zî feyde dî; reyna zî ma zanê go kemanî ma bibo. Eger şaşî û kemanî ma jo bivîno û ma rê binûsno, ma go pê kêfuweş Bibin Ma bi zanın herfê (d) henî cayan de kerd (z), herfê (A) (E) (Ê) ('Î) (U) ma nuxteyke (') nawa ser ('a) ('e) ('ê) ('î) ('u) yanê zey ('ezman), ('alim), ('îbet), ('Umer) ... pê ew veng vecyo, ma eno metod bi kar ardo. Bi qey ku orjînalê cê bi herfanê 'Erebî biyo ma zî ana nûşto.<br /><strong> </strong></span></p> <p><span><strong>MIHANÎ</strong></span></p>

<p>Her çil jimarên Kurmancî, “rojnameya taybetî ya Enstîtuya kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravayê kurmancî” bi hev re tevî ferhengokeke bi kurdî-tirkî-fransizî-îngilîzî hatin çapkirin. “Kurmancî”ya ku wek weşanek herî girîng a ilmî tê qebûlkirin ji 1128 rûpelan pêk tê, di ebatê A4 de ye, 8 rûpelên wê rengîn in, li ser kaxeta spî hatiye çapkirin û bi çermê reş û bordo hatiye cildkirin.</p> <p>Kendal Nezan, Serekê Enstîtuya kurdî ya Parîsê di pêşgotinê de pirsên sereke ji bo rewşenbîrên kurd, wiha nîşan dide: dewlemendiyên zimanê kurdî çawa bên parastin û bigihin nifşên nû? Kurd çawa, tevî hebûna devokên cihê jî, bi nivîskî an bi axaftinê ji hevûdu baştir dikarin fam bikin? Kurdî çawa dikare dewlemend bibe ku pê hest û meremên kurdên nûjen û xwenda yên sedsala XXIan jî îfade bibin? Û xebata “Kurmancî” wekî destpêka bersivdana van pirsan dibîne: berhevkirina devokan, zelalkirina bingehên rastnivîsîna zimên, çêkirina peyvên nû ji bo warên jiyana îroyî.</p> <p>Kendal Nezan diyar dike xebateke wisa divê ku karê Akademiya Ziman a dewleteke kurdî be: “Lê kes nizane ewê kengê dewleteke kurdî ya neteweyî çê bibe û ta wê demê ewê kurmancî bikeve çi rewşê. Lewra, hin rewşenbîrên kurd ên li dora Enstîtuya kurdî civiyayî biryar dan ku salê du caran, her carê ji bo hefteyekê bicivin û li ser pirsên kurmancî bixebitin, û di vê xebatê ji berhemên berê, nexasim ên Mîr Celadet û Kamiran Bedirxan û yên Kurdistana başûr jî kelk bigrin. Li gora mecalan me xwast kesên ku bi pirsên zimên mijûl bûne an devoka navçeya xwe baş dizanin an pisporiyeke wan a taybetî heye vexwînin van civînan û ji hemû navçeyên kurmancîaxêv beşdar hebin. Beşdar ji çend welatên ewropî tên û bi hev re qasî deh zimanên biyanî dinasin.”</p> <p>Her du civînên pêşî di 1987an de li bajarê Barselona, paytexta Katalonyayê çêbûn. Piştî çend civînan li Bruksel, Berlîn, Loland (Danîmarka), Dihok û Parîsê, beşdar, ku bi piranî li Swêdê dimînin, çêtir dîtin ku êdî ji şeş mehan carekê li Swêdê, li girava Biskops Arnöyê, bicivin. Berhemên her civînê di hejmareke taybetî de tên weşandin.</p> <p>Beşdarên civînan û herêmên ku jê ne ev in:Khosrow ABDULLAHÎ (Selmas), Salih AKIN (Xerzan), Mustefa AYDOGAN (Mêrdîn), Kazim BABA (Dersim), Rûken BAGDU-KESKÎN (Stembol), Lutfî BAKSÎ (Xerzan), Mahmûd BAKSÎ (Xerzan), Rojen BARNAS (Diyarbekir), Muzaffer BEGZADE (Şikakan), José BERTOLINO (Parîs), Abdullah Emîn BÊTASÎ (Behdînan), Husên BINAVÎ (Berwarîbala), Joyce BLAU (Parîs), Salim ÇELIKER (Diyarbekir), Ordixanê CELÎL (Sankt Petersbûrg), Firat CEWERÎ (Nisêbîn), Nûra CEWERÎ (Rewan), Xelîl DIHOKÎ (Dihok), Egîd DIJWAR (Bişêrî), Ehmedê DIRIHÎ (Çewlîg), Mistefa DÜZGÜN (Dêrsim), Emîn EBDO (Şengal), ELÎŞÊR (Wan), Samî ERGOŞÎ (Barzan), Derwêş FERHO (Mêrdîn), Cewher FETAH SEÎD (Hewlêr), Ebdulsetar FETTAH (Dihok), Rojan HAZIM (Hekarî), Ebdulsetar HEMÎD (Berwarîbala), Fawaz HUSÊN (Amûd), Mihemed Siddîq ÎMAMÎ (Behdînan), D. ÎZOLÎ (Dêrsim), Musa KAVAL (Hekarî), Hemîd KILIÇASLAN (Mêrdîn), Michael L. CHAYET (Washington), Mahmûd LEWENDÎ (Qerejdax), Emîn NAROZÎ (Batman), Letîf NÊRWEY (Nêrwey), Kendal NEZAN (Diyarbekir), Selam NÛMAN (Qamişlo), Fadil OMER (Dihok), Cemal ONURSAL (Cizîr), Enwer OSMAN (Hewlêr), Ferhad PÎRBAL (Hewlêr), Edîb POLAT ( Diyarbekir), Ali RETABÎ (Silêmanî), S. RÊWING (Sêrt), Huseyin SADO (Hesiçe), Ferhad ŞAKELÎ (Kerkûk), Hiner SALIM (Behdînan), Zinar SORAN (Dêrik), Sahîn B. SOREKLÎ (Koban), Selîm Îsmail ŞEHBAZ (Dihok), Behrûz ŞUCAÎ (Kortol), Newzad ŞUKRÎ (Dihok), Mehmed TANRIKULU (Diyarbekir), Mueyîd TEYÎB (Dihok), Mehmed UZUN (Siwêrek), Zinarê XAMO (Wêranşar), Têmûrê XELÎL (Rewan), Evîn YALÇIN (Diyarbekir), Yücel YEŞÎLGÖZ (Dêrsim), Memo YETKIN (Semsûr), Veysî ZEYDANLÎ (Bedlîs), Zeynelabidîn ZINAR (Batman), Reşo ZÎLAN (Agirî).</p> <p>Kurmancî berhema xebata van 20 salan e û wek kitêba jimare 320, di nav weşanên Avesta de derket.</p>

<p>Abdurrahman Durre</p> <p>AVESTA BASIN YAYIN</p> <p>Gele Kurd, ji nijada gelen Hindu-Ewrupayi, beşa İrani ye, yek ji gelen esıl u kevnare ye Mezopotamya, koma Zaxrosi ye. Ew gelen ku, bi nave Goti, Gutiı, Cutı, Qarti, li herema çiyaye Zaxrose, neziki 3 hezar sal beriya Milade xuya bune, di salen 2649 bz. Da, erişen ser Sumer u Akadan kirine; neziki 25 qral u hukumdar je rabune, imparatoriya Gutı damezirandine; qrale wane dawi, bi nave Tirigan buye. Ku teqriben di salen 2500-2574 bz. Da, ji ceng u şerr kişiyane herema çiyaye Zaxrose; di 1800 bz. Da, bi Kasitan ra bune yek u eriş dane Babile; bi Asuri yan ra ji, şerr u cengen pirr mezin u giring kirine..</p>

<div id="iframeContent">Lêkolîna Shahab Vali "Kurdên Yarsan (Dîrok û Mîtolojî)" di nav weşanên Avesta de derket. Xebat ji aliyê Sevda Orak Reşitoğlu ve ji fransî bo kurdî hatiye wergerandin.<br />Shahab Vali di pêşgotina çapa kurmancî de dibeje: "Çavkaniyên ku bi piranî destxet in û nehatine çapkirin bingeha vê berhemê pêk tînin û berhevkirina wan di sala 1988an de li herêma Gûranê dest pê kir. Lêgerîn û berhevkirina van berheman heta sala 2008an berdewam kir. Di vê pêvajoyê de analîzkirina van berheman bû mijara xebatên min ên master û doktorayê jî her wiha.</div> <div><br />Encama lêkolînên ku min li ser kurdên yarsan kirin di sala 2011an de bi fransî wek pirtûk çap bû û ev çavkaniyên ku dikarin wek bingehek ji bo çanda kurdan bêne hesibandin û heta wê demê nehatine zanîn cara ewil wek xebateke akademîk ji bo têkildaran hat pêşkêşkirin.</div> <div><br />Berhema li ber destê we ji ya fransî cudatir e. Ango ji ber ku muxatabê pirtûkê bêtir xwendevanên kurd in hin beş jê hatin derxistin û hin beşên nû li ser hatin zêdekirin." Shahab Vali  di vê xebatê de kurdên yarsan bîrûbaweriyeke nepenî a Kurdistanê bi me dide naskirin; dîrok bawerî û mîtolojiya wan analiz dike.</div>