<p>Abdurrahman Durre</p> <p>AVESTA BASIN YAYIN</p> <p>Gele Kurd, ji nijada gelen Hindu-Ewrupayi, beşa İrani ye, yek ji gelen esıl u kevnare ye Mezopotamya, koma Zaxrosi ye. Ew gelen ku, bi nave Goti, Gutiı, Cutı, Qarti, li herema çiyaye Zaxrose, neziki 3 hezar sal beriya Milade xuya bune, di salen 2649 bz. Da, erişen ser Sumer u Akadan kirine; neziki 25 qral u hukumdar je rabune, imparatoriya Gutı damezirandine; qrale wane dawi, bi nave Tirigan buye. Ku teqriben di salen 2500-2574 bz. Da, ji ceng u şerr kişiyane herema çiyaye Zaxrose; di 1800 bz. Da, bi Kasitan ra bune yek u eriş dane Babile; bi Asuri yan ra ji, şerr u cengen pirr mezin u giring kirine..</p>

<p>Her çil jimarên Kurmancî, “rojnameya taybetî ya Enstîtuya kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravayê kurmancî” bi hev re tevî ferhengokeke bi kurdî-tirkî-fransizî-îngilîzî hatin çapkirin. “Kurmancî”ya ku wek weşanek herî girîng a ilmî tê qebûlkirin ji 1128 rûpelan pêk tê, di ebatê A4 de ye, 8 rûpelên wê rengîn in, li ser kaxeta spî hatiye çapkirin û bi çermê reş û bordo hatiye cildkirin.</p> <p>Kendal Nezan, Serekê Enstîtuya kurdî ya Parîsê di pêşgotinê de pirsên sereke ji bo rewşenbîrên kurd, wiha nîşan dide: dewlemendiyên zimanê kurdî çawa bên parastin û bigihin nifşên nû? Kurd çawa, tevî hebûna devokên cihê jî, bi nivîskî an bi axaftinê ji hevûdu baştir dikarin fam bikin? Kurdî çawa dikare dewlemend bibe ku pê hest û meremên kurdên nûjen û xwenda yên sedsala XXIan jî îfade bibin? Û xebata “Kurmancî” wekî destpêka bersivdana van pirsan dibîne: berhevkirina devokan, zelalkirina bingehên rastnivîsîna zimên, çêkirina peyvên nû ji bo warên jiyana îroyî.</p> <p>Kendal Nezan diyar dike xebateke wisa divê ku karê Akademiya Ziman a dewleteke kurdî be: “Lê kes nizane ewê kengê dewleteke kurdî ya neteweyî çê bibe û ta wê demê ewê kurmancî bikeve çi rewşê. Lewra, hin rewşenbîrên kurd ên li dora Enstîtuya kurdî civiyayî biryar dan ku salê du caran, her carê ji bo hefteyekê bicivin û li ser pirsên kurmancî bixebitin, û di vê xebatê ji berhemên berê, nexasim ên Mîr Celadet û Kamiran Bedirxan û yên Kurdistana başûr jî kelk bigrin. Li gora mecalan me xwast kesên ku bi pirsên zimên mijûl bûne an devoka navçeya xwe baş dizanin an pisporiyeke wan a taybetî heye vexwînin van civînan û ji hemû navçeyên kurmancîaxêv beşdar hebin. Beşdar ji çend welatên ewropî tên û bi hev re qasî deh zimanên biyanî dinasin.”</p> <p>Her du civînên pêşî di 1987an de li bajarê Barselona, paytexta Katalonyayê çêbûn. Piştî çend civînan li Bruksel, Berlîn, Loland (Danîmarka), Dihok û Parîsê, beşdar, ku bi piranî li Swêdê dimînin, çêtir dîtin ku êdî ji şeş mehan carekê li Swêdê, li girava Biskops Arnöyê, bicivin. Berhemên her civînê di hejmareke taybetî de tên weşandin.</p> <p>Beşdarên civînan û herêmên ku jê ne ev in:Khosrow ABDULLAHÎ (Selmas), Salih AKIN (Xerzan), Mustefa AYDOGAN (Mêrdîn), Kazim BABA (Dersim), Rûken BAGDU-KESKÎN (Stembol), Lutfî BAKSÎ (Xerzan), Mahmûd BAKSÎ (Xerzan), Rojen BARNAS (Diyarbekir), Muzaffer BEGZADE (Şikakan), José BERTOLINO (Parîs), Abdullah Emîn BÊTASÎ (Behdînan), Husên BINAVÎ (Berwarîbala), Joyce BLAU (Parîs), Salim ÇELIKER (Diyarbekir), Ordixanê CELÎL (Sankt Petersbûrg), Firat CEWERÎ (Nisêbîn), Nûra CEWERÎ (Rewan), Xelîl DIHOKÎ (Dihok), Egîd DIJWAR (Bişêrî), Ehmedê DIRIHÎ (Çewlîg), Mistefa DÜZGÜN (Dêrsim), Emîn EBDO (Şengal), ELÎŞÊR (Wan), Samî ERGOŞÎ (Barzan), Derwêş FERHO (Mêrdîn), Cewher FETAH SEÎD (Hewlêr), Ebdulsetar FETTAH (Dihok), Rojan HAZIM (Hekarî), Ebdulsetar HEMÎD (Berwarîbala), Fawaz HUSÊN (Amûd), Mihemed Siddîq ÎMAMÎ (Behdînan), D. ÎZOLÎ (Dêrsim), Musa KAVAL (Hekarî), Hemîd KILIÇASLAN (Mêrdîn), Michael L. CHAYET (Washington), Mahmûd LEWENDÎ (Qerejdax), Emîn NAROZÎ (Batman), Letîf NÊRWEY (Nêrwey), Kendal NEZAN (Diyarbekir), Selam NÛMAN (Qamişlo), Fadil OMER (Dihok), Cemal ONURSAL (Cizîr), Enwer OSMAN (Hewlêr), Ferhad PÎRBAL (Hewlêr), Edîb POLAT ( Diyarbekir), Ali RETABÎ (Silêmanî), S. RÊWING (Sêrt), Huseyin SADO (Hesiçe), Ferhad ŞAKELÎ (Kerkûk), Hiner SALIM (Behdînan), Zinar SORAN (Dêrik), Sahîn B. SOREKLÎ (Koban), Selîm Îsmail ŞEHBAZ (Dihok), Behrûz ŞUCAÎ (Kortol), Newzad ŞUKRÎ (Dihok), Mehmed TANRIKULU (Diyarbekir), Mueyîd TEYÎB (Dihok), Mehmed UZUN (Siwêrek), Zinarê XAMO (Wêranşar), Têmûrê XELÎL (Rewan), Evîn YALÇIN (Diyarbekir), Yücel YEŞÎLGÖZ (Dêrsim), Memo YETKIN (Semsûr), Veysî ZEYDANLÎ (Bedlîs), Zeynelabidîn ZINAR (Batman), Reşo ZÎLAN (Agirî).</p> <p>Kurmancî berhema xebata van 20 salan e û wek kitêba jimare 320, di nav weşanên Avesta de derket.</p>

<p><strong>Hawar, cild 1, hejmar 1 - 23<br /><br />Celadet Alî Bedir-Xan<br /><br />Nûdem</strong><br /><br />Xwedî û berpirsiyarê Hawarê Celadet Ali Bedir-Xan di sala ı897an de li Stenbolê hatiye dinyayê. Ew kurê Emîn Alî Bedir-Xan û birayê Kamiran û Sureya Bedir-Xan e. Di warê siyasî, kulturî û edebî de, rola Celadet û malbata wî mezin e. Malbata Celadet ku bi têkoşîna xwe ya ji bo avakirina Kurdistan navdar e, piştî avakirina cumhûriyeta Tirkiyeyê, ji aliyê karbidestên cumhûriyetê ve tê surgun kirin. Bavê Celadet, Emîn Alî û birayê wî Sureya li Misrê bi cîh dibin û Celadet û birayê xwe Kamiran jî ji bo xwendine diçin Almanyayê. Celadet li Almanyayê doktoraya xwe ya huqûqê dike û di salên sihî de vedigere Şamê. Şam hingî di destan fransizan de ye. Celadet li wir dest bi takoşîna kurdayetiyê dike û dibe yek ji pêşengên tevgera Xoybûnê ya girîng. Piştî ku serîhildana Agiriyê têk diçe, Celadet Bedir-Xan destê xwe ji siyasetê dikişîne û xwe bi hemî hêza xwe dide kultur û edebiyatê. Ew di sala 1932an de dest bi weşandina kovara Hawarê dike. Ji sala 1932an heta 1943an 57 hejmarên Hawarê derdikevin. Ji bilî kovara Hawarê jî wî ji nîsana 1942an heta adara 1945an bi navê Ronahiyê kovareke din derxistiye. Ev kovara ha jî xwerû bi kurdî bû û li ser hev 28 hejmar derketine. Ji bilî kovarên Hawar û Ronahiyê Celadet Bedir-Xan ev pirtûkên ha jî nivîsandine: Elîfba kurdî, Rêzimana kurdî, Ferhenga kurdî, Rêzana elfabeya kurdî, Rûpeline Elfabê, Dibaca Mewlûdê, Dibaca Nivêjên Êzdiyan, Mektûb ji Mustefa Kemal paşa re, Ji mesela Kurdistanê, wergera çîroka Conî û Cimêma û bi dehan nivîs û gotarên çapkirî û neçapkirî... Herweha Celadet Bedir-Xan digel birayê xwe Kamiran bi riya weşanên Hawarê bi dehan pirtûk pêşkêşî pirtûkxaneya kurdî kirine. Celadet Bedir-Xanê ku ji bilî navê xwe li dor deh navên din jî bi kar anî ye, di 15. 7. 1951ê de mîna gelek pêşeng û rewşenbîrên kurdan, ji welatê xwe dûr, li Sûriyê wefat kir. Ew niha li goristaneke Şamê veşartî ye.</p>

<p><strong>Hawar, cild 2, hejmar 24 - 57<br /><br />Celadet Alî Bedir-Xan<br /><br />Nûdem</strong><br /><br />Xwedî û berpirsiyarê Hawarê Celadet Ali Bedir-Xan di sala ı897an de li Stenbolê hatiye dinyayê. Ew kurê Emîn Alî Bedir-Xan û birayê Kamiran û Sureya Bedir-Xan e. Di warê siyasî, kulturî û edebî de, rola Celadet û malbata wî mezin e. Malbata Celadet ku bi têkoşîna xwe ya ji bo avakirina Kurdistan navdar e, piştî avakirina cumhûriyeta Tirkiyeyê, ji aliyê karbidestên cumhûriyetê ve tê surgun kirin. Bavê Celadet, Emîn Alî û birayê wî Sureya li Misrê bi cîh dibin û Celadet û birayê xwe Kamiran jî ji bo xwendine diçin Almanyayê. Celadet li Almanyayê doktoraya xwe ya huqûqê dike û di salên sihî de vedigere Şamê. Şam hingî di destan fransizan de ye. Celadet li wir dest bi takoşîna kurdayetiyê dike û dibe yek ji pêşengên tevgera Xoybûnê ya girîng. Piştî ku serîhildana Agiriyê têk diçe, Celadet Bedir-Xan destê xwe ji siyasetê dikişîne û xwe bi hemî hêza xwe dide kultur û edebiyatê. Ew di sala 1932an de dest bi weşandina kovara Hawarê dike. Ji sala 1932an heta 1943an 57 hejmarên Hawarê derdikevin. Ji bilî kovara Hawarê jî wî ji nîsana 1942an heta adara 1945an bi navê Ronahiyê kovareke din derxistiye. Ev kovara ha jî xwerû bi kurdî bû û li ser hev 28 hejmar derketine. Ji bilî kovarên Hawar û Ronahiyê Celadet Bedir-Xan ev pirtûkên ha jî nivîsandine: Elîfba kurdî, Rêzimana kurdî, Ferhenga kurdî, Rêzana elfabeya kurdî, Rûpeline Elfabê, Dibaca Mewlûdê, Dibaca Nivêjên Êzdiyan, Mektûb ji Mustefa Kemal paşa re, Ji mesela Kurdistanê, wergera çîroka Conî û Cimêma û bi dehan nivîs û gotarên çapkirî û neçapkirî... Herweha Celadet Bedir-Xan digel birayê xwe Kamiran bi riya weşanên Hawarê bi dehan pirtûk pêşkêşî pirtûkxaneya kurdî kirine. Celadet Bedir-Xanê ku ji bilî navê xwe li dor deh navên din jî bi kar anî ye, di 15. 7. 1951ê de mîna gelek pêşeng û rewşenbîrên kurdan, ji welatê xwe dûr, li Sûriyê wefat kir. Ew niha li goristaneke Şamê veşartî ye.</p>

<p></p> <p><strong>Devletlerarası sömürge Kürdistan, <br />bilim-resmi ideoloji, <br />devlet-demokrasi ve Kürt sorunu</strong></p> <p style="text-align:justify;">1939'da İskipli'de doğdu. 1962'de Siyasal Bilimler Fakültesi'ni bitirdi. Kısa bir süre maiyet memurluğu yaptı. Askerlik görevini Bitlis ve Hakkari'de yerine getirdi. 1964'de Erzurum'da Atatürk Üniversitesi'nde sosyoloji asistanı olarak çalışmaya başladı. Doktorasını 1967'de tamamladı. 1967'de Doğu'da çeşitli merkezlerde düzenlenen Doğu Mitingleri'ne katıldı. Doğu Mitingleri'yle ilgili bir çalışma yaptı (1967). 1969'da Doğu Anadolu'nun Düzeni, Sosyo-Ekonomik ve Etnik Temeller isimli kitabını yayınladı. Bu kitabı yazdığı için Atatürk Üniversitesi'ndeki görevine son verildi. 1971 başlarında, Ankara'da Siyasal Bilimler Fakültesi'nde çalışmaya başladı. 1971 döneminde tutuklandı ve yargılandı. Üç yılı aşkın bir süre cezaevinde kaldı. 1974'de genel afla tahliye oldu. Üniversiteye kabul edilmedi. Bilim yöntemi kavramı ve bu yöntemin Türkiye'de uygulanmasıyla ilgili çalışmalar yaptı. Bu kitaplardan biriyle iligili mahkûmiyet kararı kesinleşti ve 1979 yılı sonlarında tekrar cezaevine kondu. 1980'de Toptaşı Cezaevi'ndeyken, İsviçre Yazarlar Birliği Başkanı'na yazdığı bir mektuptan dolayı 12 Eylül döneminde yeniden tutuklandı ve yargılandı. Bu dönemde, öteki kitaplarla ilgili davalar da birer birer kesinleşti, ayrıca yaptığı savunmalardan dolayı da yargılandı cezalandırıldı. 1981-1987 arasında 6 yıl daha cezaevinde kalan Beşikçi, en son Özgür Gelecek dergisinde yayınlanan bir açıklamasından dolayı 1989'da tekrar yargılandı. Bu kez beraat etti. Mart 1990'da elinizdeki kitabı toplatılıp yeniden tutuklandı.</p> <p style="text-align:right;"><strong>Institut kurde de Paris</strong></p>

<p></p> <p>Cette histoire est en grand partie inspirée des souvenirs d'enfance de l'auteur, qui a grandi au Kurdistan d'Irak. D'une plume ironique et acerbe parfois, il dépeint la vie d'une famille kurde à l'époque de Saddam Hussein, le quotidien à Mossoul, l'endoctrinement du parti Baas dans les écoles, les crimes d'honneur, le combat des peshmergas dans les montagnes, les amours de jeunesse, l'enrôlement forcé dans l'armée. Ce roman, publié en anglais en 2013, nous raconte toute la question kurde à travers le regard d'un jeune garçon, et résonne étrangement avec l'actualité.</p>

<p><strong>Mirovên hejar<br /></strong></p> <p style="text-align:justify;">"Edîtorê Mîlanoyî yê ku wergera îtalyanî ya Mirovên Hejar çapkiriye dîbêje ku ev berhem ji bo hemî gelan hatiye nivîsîn, rast e, xebera wî ye. Ez nizanim ku wê pirtûk ji alî herkesî ve bê xwendin an na, lê mîn ew ji bo herkesî nivîsandiye. Mirovên Hejar, çendî ji bo Îspanya, Fransa, Îrlanda hatibe nivîsîn ewende jî ji bo Brîtanya, îtalya, Almanya û hwd; çawa ji bo împeretoriyên ku li ser milên hejaran hatine avakirin hatiye nivîsîn wiha jî ji bo komarên koledar hatiye nivîsîn. Pirsên civakî sînoran nas nakin. Birînên mirovayetiyê, ew birînên bêsînor ku hemî rûdinyê digrin, li xetên sor an hêşîn ên nexşeyan ho venadin, ranawestin qet. Li her ciyekî ku nîjada mirov nezan û bêhêvî ye, jin ji bo nan xwe difiroşe, zarok ji ber peydenekirina pirtûkeke perwerdekirinê û agirekî germ êşê dikşîne, Mirovên Hejar li derî dixe û wiha dibêje: Ez ji bo we têm, derî vekin li min.<br /><br />Di vê saeta ewende tarî ya şaristaniyetê ku em tê de dijîn, navê hejar, mirov e; ev mirov li hemî îqliman di ber ruh de ye û bi hemî zimanan dinale."</p> <p style="text-align:right;"><strong>Victor Hugo</strong></p>

<p><strong>Mirina Karmend<br /></strong><br />Ji bo ciwanekî ku biryara niviskariyê dabe, Çêxov van amojgariyan lê dike.<br /><br />... «Binivisin, heta ku ji dest we tê pir binivisin. Tiştên hûn binivisin ku hemî ne baş bin jî, xem nake. Her ku biçe ew ê baştir bibe. Xortaniya xwe û zîrekiya serê xwe li avarê ne buhurînin... Binêrin, ku serê pênûsa we tûj, lê ferhenga we teng be, wê çaxê divê hûn bêje û metelokên nû hîn bibin. Ji bo vê yekê jî divê hûn hertim binivisin... Jiyana min, fikra min û tiştên ku di serê min de hatine, divê di çîrokên min de xwe bidin xuyakirin... Kurteçîrok, divê kwîr û dagirtî be.»</p>

<p><strong>Hingê</strong></p> <p align="justify">Ji ber qedexebûna zimanê kurdî ya heftê salane, li bakurê welêt êdî kurdan jî bawer nedikirin ku zimanê wan têra edebiyateke modern dike. Di dawiya salên 70'ê de, Rojen Barnas bi pirtûka xwe ya şiîran <em>Li Bandeva Spêde</em>, mîna stêrkeke hêviyê li ezmanê welêt yê bêhêvî çûrisî. Navê wî di kurtedemekê de li seranserî welêt belav bû. Ew ji bo nivşê nûhatî bû çavkaniya nivîsandinê û ji edebiyata kurdî hezkirinê. Her di wan salan de, wî bi çîrokên xwe yên mîzahî ku bi navê Flît Totanî di kovara <em>Tîrêj</em>ê de diweşandin, hem kurd dane kenandin, hem jî ew dane fikirandin.</p> <p align="justify">Rojen Barnasê ku mîna şaîr û bi pirtûkên xwe <em>Li Bandeva Spêde</em>, <em>Heyv Li Ezmanê Diyarbekirê</em> û <em>Milkê Evînê</em> navdar e; bi van çîrokan nîşan dide ku ew hostayekî çîrokê ye jî. Weşanxaneya me bawer e ku <em>Hingê</em> rengekî nû dide edebiyata kurdî ya modern û pirtûkxaneya kurdî ya jar dewlemend dike.</p> <p align="right"><strong>Weşanên NÛDEM </strong></p>