<p><strong>Iqdê Durfam<br /><br /></strong>Nivîskarê hêja hozanê berêz î giranbiha û dilovan <strong>Şêx Eskerî</strong> di sala 1316 an (1898-1899) de, li gundê Axtepe hatîye dinê û di sala 1952 an de jî çavên xwe jî dinya jîndar gîrtine û li gundê Çolê di wargeya xwe ya daimî de radikeve û kurê şêx Evdirehmanê Axtepî ye. Ewî destpêka xwendinê li cem bavê xwe di xwendegeha Axtepê de kirîye, di pey dilovanîya bavê de, li nik birayê xwe şêx Kerbela domandîye. Şêx Eskerî di hin deman de li gundê Hilerê (Çêrmûk) û li gundê Bîrsinê (Egil- Diyarbekir) bi malîtî maye...</p>

<p><strong>Kevoka spî<br /></strong><br /> Şewqa stêrkên li ezmên ez dibirim salên min yên zaroktiyê. Di salên xwe yên zaroktiyê de ez heyrana şewqa elektirîkên bajarê Mêrdînê bûm, Nizanim gelo, we tu carî bi şev di nêzîkî Mêrdînê re rêwîtî kiriye? Şewqa elektirîkên bajêr wilo germ, wilo dostane ye; bajar cwçend bilind e ku mirov dibêje qey ew bi stêrkên li ezmên re qayişê dikişîne. Ez di xeyalan de kûr çûbûm. Ez li ezmanê ewqas bilind û bêstûn ecêbmayî mabûm. Di wê navê de ne ji dengê diya min bûya, belkî ez bi saetan ji xeyalên xwe venegeriyama jiyana rastîn...</p> <p align="right"><strong>Ji <em>Stêrkek ji ezmanê me xurucî</em></strong></p>

<p><strong>Xwençe cild I: Gotinên pêşiyan, kilam-dîlok û çîrok</strong></p> <p>Ji bo şadîya heval û hogirên min ên îşkencexwarî...<br /><br /><br />«Eger Kurd hebûna, wê zimanê wan nivîsî bûna<br />Madem ku zarnivîs tune, ev dewletçêkirin çi ye?»<br />                                                       <strong>Peyva îşkencecîyan<br /></strong><br />«Gelî Kurdan!<br />Eger hûn naxwazin ji hev taromar û winda bibin, beri hertiştî zimanê xwe bixwînin bidin xwendin. Lê eger dixwazin xwe nas bikin û xwe bidin naskirin û hezkirin, û bi hevaltî û dostanîya miletên din re pêş ve herin, û rûmet û bi rûmet û serbilindî bijîn, dîsa zimanê xwe bixwînin û bidin xwendin.»<br />                                                              <strong>Dr. Nûredîn Zaza</strong></p>

<p><strong>Knut Hamsun</strong>, di 4'ê tebaxa 1859’an de, li bajarê Lomê tê dunyayê. Dema ku malbata wî koç dike Bakurê Norwecê, ew hê 4 salî ye. Ji ber neçartiya malbatê. ew li ba apê xwe mezin dibe. Sala 1888’ê demeke nû ye ji bo Knut Hamsun. Romana wî ya bi navê Birçî di vê salê de derdikeve û di dinya lîteratûrê de dengekî nûjen derdixe. Piştî vê di demeke kurt de romanên Nepenî û Pan derdikevin. Di sala 1898’ê de Vîktoriya derdikeve.<br /><br /> Di 1920’î de bi romana Markens Grode Knut Hamsun xelata lîteraturê digire. Îcar jîyaneke nû heye, ew mirovên kûvî yên daristanan, motîvên romantîka mezin ên mirovê xwezayê di şiklên nû de ne. Knut Hamsun hetanî mirina xwe (1952) jî li nêzikî bajarê Grîmstadê, dijî. Di vê romanê de jî Knut Hamsun bi şêweyekî hestdar hewl dide ku peywendîyên di navbera mirov û xweristê de û rota xweristê di peydakirina çareseriyan de bo asteng û têkçûnên derûnî yên mirovan ronî bike.</p> <p><strong>Pan<br /></strong><br /> Di van rojên dawî de ez li ser roja ebedî ya havîna Nordlandê ponijîm û ponijîm. Ez li vir rûniştime û li ser holika ku ez tê de dijîm û li ser daristana li paş holikê diramim û min xwe daye nivîsandina li ser wê, tenê ji bo xatirê gêwlê xwe û ji bo kurtkirina demê. Dem li ber xwe dide, weku ez dixwazim zû bi zû derbas nabe, tevî ku ne xema min e û ez jîyana herî bi kêfjî dijîm. Ez bi hertiştî bi têkûziyê razî me û sî salên min tu sal nînin. Çend roj berê min ji devereke dûr cotek perikên çûkan girtin, ji keseke ku ne pêwîst bû wan bişîne; tenê du perikên kesk li pelê kaxezeke tackirî ya posteyê pêçandî û bi mohreke girtî. Dîtina du perikên kesk ên weha ehrîmanî ez kêfxweş kirim. Wekî din tu tiştê ku min biêşine nîne, ji bilî werma ku carnan di lingê min ê çepê de peyda dibe. Ew piştî birîna derbeke kevn, ku ev demeke dirêj e baş bûye, çêbûbû.</p>

<p><strong>Awazên Xeribiyê</strong></p> <p class="MsoNormal" style="margin:0cm 0cm 0pt;text-align:justify;"><span style="font-size:7pt;font-family:Verdana;">Bedîrhan Epözdemîr, di sala 1949 da li Sêrtê, qeza Bayqan, gundê Minar hatiye dinê. Dibistana ewil li gund, ya navîn û bilind jî lî Amedê qedandîye. Di sala 1968 da dest bi mamostetîyê kirîye. </span></p> <p style="text-align:justify;"><span style="font-size:7pt;font-family:Verdana;">Ew hê di 14-15 salîya xwe da dest bi nivîsîna helbestan kirîye. Di xortanîya xwe da beşdarî lecên helbest nivisin û xwendinan bûye û di hinek lecan da xelatan wergirtîye. Her usa, bi edebîyatzanên nav û deng ra di hinek lecan da, weki endamên juriyê wazife hilgirtiye.</span><span style="font-size:7pt;font-family:Verdana;"> </span></p> <p style="text-align:justify;"><span style="font-size:7pt;font-family:Verdana;">Beri 12 ilonê îi Şaxa Amedê ya Mala Gel (Halk Evlerî) da, di kovara "Taranci" da demekî xebîtîye Heta kutabûna xwendina xwe ya mamostatiyê, li gel hinek hevalên xwe yên xort va rojnameya "Özgür" (Azad) derxistiye û berpirsiyariya ev rojnamê kirîye, ku ev rojname mehê careki çar rûpel derdiket Epözdemîr, bi Tirkî an ji bi Kurdî, di gelek kovar û rojnameyan da helbest, nûçe, gotar, hevpeyvîn, bîyografî, çîrok û werger jî nîvîsandine. Nivisinên Epözdemir, rojname û kovarên wekî Özgür, Mucadele Dîyarbakir, Mucadele Sîîrt, Özgurluk Yolu, Roja Welat, Dengê Komkar, Roja Nû, Kurdistan Press, Realite, Nûdem, Çîra, Nûbîhar, Ozgur Gundem, Bergeh, Ronahî û Hêvî da hatine çapkirin. </span></p> <p style="text-align:justify;"><span style="font-size:7pt;font-family:Verdana;">Ne hewceye mirov bêje ku, Epözdemîr jî wekî gelek Kurdên rewşenbîr para xwe jî êş, azar, girtin û nefîyê girtîye. Ew ji ber van êş û azaran mihacir bûye û hê jî lî Hollandayê dîjî mamostatiyê dike.</span><span style="font-size:7pt;font-family:Verdana;"> </span></p> <p style="text-align:justify;"><span style="font-size:7pt;font-family:Verdana;">Epözdemir, karên edebî jî didomine. Ji xeyni ev kitêba helbestan, pirtukekê zarokan ya Epözdemir di nav Weşanên Aso da derket û niha jî lî ser romaneki Kurdî dixebite.</span><span style="font-size:7pt;"><span style="font-family:'Times New Roman';"> </span></span><span style="font-size:7pt;"><span style="font-family:'Times New Roman';"> <br /></span></span></p>

<p><strong>Mirina Karmend<br /></strong><br />Ji bo ciwanekî ku biryara niviskariyê dabe, Çêxov van amojgariyan lê dike.<br /><br />... «Binivisin, heta ku ji dest we tê pir binivisin. Tiştên hûn binivisin ku hemî ne baş bin jî, xem nake. Her ku biçe ew ê baştir bibe. Xortaniya xwe û zîrekiya serê xwe li avarê ne buhurînin... Binêrin, ku serê pênûsa we tûj, lê ferhenga we teng be, wê çaxê divê hûn bêje û metelokên nû hîn bibin. Ji bo vê yekê jî divê hûn hertim binivisin... Jiyana min, fikra min û tiştên ku di serê min de hatine, divê di çîrokên min de xwe bidin xuyakirin... Kurteçîrok, divê kwîr û dagirtî be.»</p>

<p><strong>Hawar, cild 2, hejmar 24 - 57<br /><br />Celadet Alî Bedir-Xan<br /><br />Nûdem</strong><br /><br />Xwedî û berpirsiyarê Hawarê Celadet Ali Bedir-Xan di sala ı897an de li Stenbolê hatiye dinyayê. Ew kurê Emîn Alî Bedir-Xan û birayê Kamiran û Sureya Bedir-Xan e. Di warê siyasî, kulturî û edebî de, rola Celadet û malbata wî mezin e. Malbata Celadet ku bi têkoşîna xwe ya ji bo avakirina Kurdistan navdar e, piştî avakirina cumhûriyeta Tirkiyeyê, ji aliyê karbidestên cumhûriyetê ve tê surgun kirin. Bavê Celadet, Emîn Alî û birayê wî Sureya li Misrê bi cîh dibin û Celadet û birayê xwe Kamiran jî ji bo xwendine diçin Almanyayê. Celadet li Almanyayê doktoraya xwe ya huqûqê dike û di salên sihî de vedigere Şamê. Şam hingî di destan fransizan de ye. Celadet li wir dest bi takoşîna kurdayetiyê dike û dibe yek ji pêşengên tevgera Xoybûnê ya girîng. Piştî ku serîhildana Agiriyê têk diçe, Celadet Bedir-Xan destê xwe ji siyasetê dikişîne û xwe bi hemî hêza xwe dide kultur û edebiyatê. Ew di sala 1932an de dest bi weşandina kovara Hawarê dike. Ji sala 1932an heta 1943an 57 hejmarên Hawarê derdikevin. Ji bilî kovara Hawarê jî wî ji nîsana 1942an heta adara 1945an bi navê Ronahiyê kovareke din derxistiye. Ev kovara ha jî xwerû bi kurdî bû û li ser hev 28 hejmar derketine. Ji bilî kovarên Hawar û Ronahiyê Celadet Bedir-Xan ev pirtûkên ha jî nivîsandine: Elîfba kurdî, Rêzimana kurdî, Ferhenga kurdî, Rêzana elfabeya kurdî, Rûpeline Elfabê, Dibaca Mewlûdê, Dibaca Nivêjên Êzdiyan, Mektûb ji Mustefa Kemal paşa re, Ji mesela Kurdistanê, wergera çîroka Conî û Cimêma û bi dehan nivîs û gotarên çapkirî û neçapkirî... Herweha Celadet Bedir-Xan digel birayê xwe Kamiran bi riya weşanên Hawarê bi dehan pirtûk pêşkêşî pirtûkxaneya kurdî kirine. Celadet Bedir-Xanê ku ji bilî navê xwe li dor deh navên din jî bi kar anî ye, di 15. 7. 1951ê de mîna gelek pêşeng û rewşenbîrên kurdan, ji welatê xwe dûr, li Sûriyê wefat kir. Ew niha li goristaneke Şamê veşartî ye.</p>