<p style="text-align:justify;"><strong>Méthode de kurde - Sorani -<br /><br /></strong>Cette méthode est une introduction au kurde sorani parlé dans une vaste région qui s'étend de la province d'Erbil (Hewlêr) à l'ouest jusqu'aux confins septentrionaux de la province de Kermanchah à l'est. Le kurde est la langue véhiculaire de plus de vingt-cinq millions d'homems et de femmes qui vivent sur un territoire contigu, divisé entre la Turquie, l'Iran, l'Irak et la Syrie. De nombreuses et importantes communautés kurdes vivent dans les principales métropoles du Moyen-Orient. Plus de 850.000 Kurdes sont aujourd'hui installés en Europe et aux Etats-Unis d'Amérique.</p> <p></p> <hr /><p><strong>Remerciements</strong></p> <p style="text-align:justify;">Ce Manuel est une réédition de l'ouvrage publié en 1980(1). La première édition avait bénéficié de nombreuses remarques faites par Gilbert Lazard et des études de D.N. MacKenzie. Nous tenons à dire ici tout ce que notre travail doit à ces deux savante). Nous avions également bénéficié de l'érudition de notre regretté ami Abdul Rahman Ghassemlou qui a enseigné de 1976 à 1978 à l'Institut National des Langues et Civilisations Orientales.</p> <p style="text-align:justify;">Je remercie sincèrement Khani Mohammed qui a assumé la tâche ingrate de la composition de l'ouvrage, ainsi que Sergi Bassols et Barzan Faraj qui ont pris la peine de relire le texte en signalant diverses erreurs. Un grand merci à Mohamad Hassan qui a eu la patience de mettre en page ce Manuel.</p> <p style="text-align:justify;">Nous exprimons enfin notre reconnaissance à l'Institut kurde de Paris et à l'équipe de recherche 'Monde Iranien" du Centre National de la Recherche Scientifique et à son directeur Bernard Hourcade qui nous ont encouragée et prodigué une aide constante.</p> <p align="right"><strong>Joyce Blau</strong></p> <p>(1) Manuel de kurde, dialecte sorani, Institut d'Etudes Iraniennes de l'Université de la Sorbonne Nouvelle, Documents et Ouvrages de Références, n° 2, Librairie Klincksieck, Paris 1980, 287 p.</p> <p>(2) Nous avons tenu compte, autant que possible, dans cette nouvelle édition du Manuel des remarques que D.N. MacKenzie avait faites dans son compte-rendu paru dans le B.S.O.A.S., vol. 44, Part 2, 1981, pp. 173-174.</p>

<p><strong>Mirovên hejar<br /></strong></p> <p style="text-align:justify;">"Edîtorê Mîlanoyî yê ku wergera îtalyanî ya Mirovên Hejar çapkiriye dîbêje ku ev berhem ji bo hemî gelan hatiye nivîsîn, rast e, xebera wî ye. Ez nizanim ku wê pirtûk ji alî herkesî ve bê xwendin an na, lê mîn ew ji bo herkesî nivîsandiye. Mirovên Hejar, çendî ji bo Îspanya, Fransa, Îrlanda hatibe nivîsîn ewende jî ji bo Brîtanya, îtalya, Almanya û hwd; çawa ji bo împeretoriyên ku li ser milên hejaran hatine avakirin hatiye nivîsîn wiha jî ji bo komarên koledar hatiye nivîsîn. Pirsên civakî sînoran nas nakin. Birînên mirovayetiyê, ew birînên bêsînor ku hemî rûdinyê digrin, li xetên sor an hêşîn ên nexşeyan ho venadin, ranawestin qet. Li her ciyekî ku nîjada mirov nezan û bêhêvî ye, jin ji bo nan xwe difiroşe, zarok ji ber peydenekirina pirtûkeke perwerdekirinê û agirekî germ êşê dikşîne, Mirovên Hejar li derî dixe û wiha dibêje: Ez ji bo we têm, derî vekin li min.<br /><br />Di vê saeta ewende tarî ya şaristaniyetê ku em tê de dijîn, navê hejar, mirov e; ev mirov li hemî îqliman di ber ruh de ye û bi hemî zimanan dinale."</p> <p style="text-align:right;"><strong>Victor Hugo</strong></p>

<p><strong>Knut Hamsun</strong>, di 4'ê tebaxa 1859’an de, li bajarê Lomê tê dunyayê. Dema ku malbata wî koç dike Bakurê Norwecê, ew hê 4 salî ye. Ji ber neçartiya malbatê. ew li ba apê xwe mezin dibe. Sala 1888’ê demeke nû ye ji bo Knut Hamsun. Romana wî ya bi navê Birçî di vê salê de derdikeve û di dinya lîteratûrê de dengekî nûjen derdixe. Piştî vê di demeke kurt de romanên Nepenî û Pan derdikevin. Di sala 1898’ê de Vîktoriya derdikeve.<br /><br /> Di 1920’î de bi romana Markens Grode Knut Hamsun xelata lîteraturê digire. Îcar jîyaneke nû heye, ew mirovên kûvî yên daristanan, motîvên romantîka mezin ên mirovê xwezayê di şiklên nû de ne. Knut Hamsun hetanî mirina xwe (1952) jî li nêzikî bajarê Grîmstadê, dijî. Di vê romanê de jî Knut Hamsun bi şêweyekî hestdar hewl dide ku peywendîyên di navbera mirov û xweristê de û rota xweristê di peydakirina çareseriyan de bo asteng û têkçûnên derûnî yên mirovan ronî bike.</p> <p><strong>Pan<br /></strong><br /> Di van rojên dawî de ez li ser roja ebedî ya havîna Nordlandê ponijîm û ponijîm. Ez li vir rûniştime û li ser holika ku ez tê de dijîm û li ser daristana li paş holikê diramim û min xwe daye nivîsandina li ser wê, tenê ji bo xatirê gêwlê xwe û ji bo kurtkirina demê. Dem li ber xwe dide, weku ez dixwazim zû bi zû derbas nabe, tevî ku ne xema min e û ez jîyana herî bi kêfjî dijîm. Ez bi hertiştî bi têkûziyê razî me û sî salên min tu sal nînin. Çend roj berê min ji devereke dûr cotek perikên çûkan girtin, ji keseke ku ne pêwîst bû wan bişîne; tenê du perikên kesk li pelê kaxezeke tackirî ya posteyê pêçandî û bi mohreke girtî. Dîtina du perikên kesk ên weha ehrîmanî ez kêfxweş kirim. Wekî din tu tiştê ku min biêşine nîne, ji bilî werma ku carnan di lingê min ê çepê de peyda dibe. Ew piştî birîna derbeke kevn, ku ev demeke dirêj e baş bûye, çêbûbû.</p>

<div style="margin:0px 0px 10px;padding:0px;border:0px;"> <div style="margin:0px 0px 10px;padding:0px;border:0px;">Rastnivîsîn, qayîdeyên zimanê nivîsînê dîyar dike û rê li ber tevlihevîyan digire. Kurmancîya nivîskî, li gor demên berê, îro di gelek warên jîyanê da dihê bikaranîn û pêwîstîya wê bi rêbereka rastnivîsînê heye.</div> <div style="margin:0px 0px 10px;padding:0px;border:0px;">Ji bo nivîsîneka baş, birêkûpêk, fambar û herweha ji bo berlêgirtina tevlihevî û sergêjîyan, qayîdeyên zelal şert in. Lewra gava ku qayîdeyên rastnivîsînê yên li ser bingehên navbirî hebin, xwendin hêsantir û zelaltir dibe û rê li ber têgihîştinên şaş venabe.</div> <div style="margin:0px 0px 10px;padding:0px;border:0px;">Weqfa Mezopotamyayê, di bin banê xwe da bi beşdarîya gelek zimannas û lêkolînerên kurd, Komxebata Kurmancîyê ava kirîye. Ev pirtûk, bi hewildana Weqfa Mezopotamyayê, ji alîyê vê Komxebatê ve, di du salan da hatîye amadekirin.</div> </div>

<p style="text-align:justify;">"Di dinyayê de hertişt gora şrûtên dorberê xwe pêk tê. Merivên rêber, serok û senatkarên mezin jî gora hewceyên zeman û mekan derdikevin, dighên. Miletê me şairek mîna Cegerxwîn derxist, ji ber ku Kurdistan hewcedari wî bû. Ew nêzîkî dused sal in ku Kurdistan dikele, bo azadî ceng û şer dike û tê pelixandin. Gelê me hewcedarî dengekî bilind bû; Cegerxwîn bû ew deng; wî di şiêrên xwe da gilî û gazinên, hêvî û daxwazên gelê me ani ser zmên û bilind kir. Bona vê yekê, gelê me jî ji wî ra xwedî derket, dengê wî bû dengê gel...<br /><br />"Şiêrên Cegerxwîn, îro li çar alî Kurdistanê di bajar û gundan da, di kom û mezran da di dest miellîman û melan, di dest mezin û xort û zarokan da ne. Raman û daxwazên wî bi vi awayî rû û can digrin, xurt dibin û di riya azadiya gel da rolek mezin dilîzin."<br /><br /></p> <p style="text-align:right;"><strong>Kemal Burkay</strong></p>

<p style="text-align:left;"><strong>Diyarî</strong><br /><br />Ji xortê ko barê millet dane sar milê xwe û<br />bi dijwarî di nav taristana zor<br />û setema dijminê kurd ve bi gernasî derbas dibin.<br />Ji wan gundî û cotkarê ku di bin zor û setema<br />kevneperestê Kurdistanê de, piştxûz û gerdenxwar,<br />ji bo ko nanê zarokê xwe derxin,<br />xebata destê xwe bi erzanî dijroşin,<br />sermayedar û xwedî gunda.<br />Ji bo wan gernasê ko di zindana de çavnêriya<br />ben û darê dijmin dikin û<br />bi gernasî di riwê dijminê xwînxwar,<br />setemkar de doza daxwazê kurd û mirovaniyê dikin.<br />Ji bo va teva re ez vê çîrokê bi diyarî pêşkêş dikim.<br /><br /><br /><strong>Cegerxwîn<br />Bêrût 1973</strong></p>

<p><strong>Şefaq - Dîwana 6an </strong></p> <p style="text-align:justify;">"Navê Cegerxwîn, navê hostê xebera, xudanê lewzê şîrin, li her çar terefê Kurdistanê, ji rohilatê girtî hetanî roavaê, ji şîmalê hetanî cenûbê nava xwendevanê kurda da xweş eyan e. Şiêrêd wî bûne stran û nava cimetê digerin. Xort û qîzê kurda yê nû bişkivî şayîr bi devkî hîn dikin, bîr û baweriya xwe, miletperweriya xwe bi wan şiêra tam dikin û bi xwe jî dibin ceger bi xwîn. Tune civînek yan jî êvarek, li ku şiêrêd hilbestvanê kurda yî nav û deng neêne xwendinê.<br /><br /> "Serpêhatiya Cegerxwîn, ew serpêhatiya miletê me ye: Kesîbî, zulm û zorî, hebs û lêdan, werguhêzî û mihacirî. Lë tevî van gişka serbilindî u kubarî, mêrxasî û egîtî, hîviya bêşik bi şerkarî bigihîje armanca xwe. Bïr û baweriya nivîsarêd Cegerxwîn ew bîr û baweriya miletê me ye. Ay lama jî ewana ewqas ji aliyê cimetê hizkirî ne û milet wana diparêze."</p> <p align="right"><strong>Casimê Celîl  </strong></p>

<p></p> <p><strong>Şerha dîwana Ehmedê Xanî: felsefe û jiyana wî</strong></p> <p style="text-align:justify;">Feylesofê namidar, Eflaton (Platon / 427-347 b.m.) dibêje: ku "şî'r reng û rewşekî wehy û îlhama îlahîye, ji mebde' û mîsalekî rûhanîye, siroştî û wicdanîye."<br /><br /> Ku ew jî yanê: "şî'r nerx û rûmetekî hunerîyê herî bi qîmet û giranbihaye, bi taybetî şî'ra 'erûzî, ku walatir û balatirê hemî cûrên wî hunerê wala û balaye»;<br /><br /> Şî'r û helbesteyên Xani jî, Gewherên bê hembtayên wî hunerê hêjane, durrên yektayên wê derya bê payan û bê ser û pa ne. Ku ew jî yanê : "Ehmedê Xanî, pîrê neteweyê wêjeya kurdî ye, seyda û mamostayê wî ye"<br /><br /> Ji wan dem û dewranên geş û xweş û cuwanên ku me di bihişta war û zozanên Kurdistanê da borandin; dema şagirtî û feqitî û talibîtîya me (xwendin û tehsîla me ya destpêkî û navînî û bilind) di wan medrese û zanîngehên wê yên pîroz da (15-16 sal), dema mamostatî û seydatîya me ya ji wan pîrozegahên 'ezîz ra. (ku ewî jî, 10-11 salan dewam kir)...</p>

<p>"...Cegerxwîn derdê milletê xwe baş nasiye. Bela milletê kurd di mîr û paşan, beg û axan, şêx û melan de dibîne. Bêşik Seyda di vê ramana xwe de ne şaş e. (...) Bê dilovanî kêm û kasiyên wan dibêje û millet serwextî fend û xap, bêbextî û dilreşiyên wan dike.<br /><br />"Cegerxwîn di kurdîtiya xwe de jî rast û durust e. Ewçend rast û durust ku, di riya welat û welatiyên xwe de sînga xwe ji zîvarî û belengaziyê re vekiriye. Bi çav min ev yeka han koça fedakarî ya dawiyê ye.<br /><br />"Ev dîwan li ser armanceke xuya hatiye nivîsîn û rû û rêça wî tê de xweş diyar in. (...) Heye ku ev dîwan di çapxaneyên Kurdistanê de bête çapkirin. Ma kî dizane ku pêşende di himbêza xwe ya nediyar de ji bo gelê kurd çi vedişêre."</p>